Zachowek
Z testamentu wynika, że nic nie dostałem? Za życia matki/ojca ktoś coś dostał a ja nic? I co teraz mam zrobić?!
Polskie prawo posiada instytucję zwaną zachowkiem. Zgodnie z kodeksem cywilnym - zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy - którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się udział w spadku tj. zachowek.
Zachowek ustala się z zachowaniem pewnej procedury.
Wobec czego na wstępie ustalmy, czy jesteśmy uprawnieni do żądania zachowku. W sytuacji kiedy odpowiedzieliśmy twierdząco, możemy przejść do kolejnego etapu, czyli do określenia wartości zachowku.
Oblicza się go w następujący sposób:
-
ustalenie wartości spadku (aktywy);
-
ustalenie wartości długów spadkowych (pasywy);
-
ustalenie wartości darowizn, jeżeli były poczynione (o darowiznach poniżej);
-
ustaleniu, czy były zapisy windykacyjne;
-
ustaleniu, jaki przysługuje udział w spadku i zachowku.
Teraz należy odjąć wartość spadku od wartości długów spadkowych i darowizn. Wówczas suma, jako czysta wartość spadku pozwala nam na obliczenie zachowku, który przemnożony jest przez odpowiedni ułamek.
Należy zapamiętać, że wartość darowizny ustalana jest według stanu z daty zawarcia umowy a cen z chwili orzekania o zachowek. Ma to istotne znaczenie, ponieważ wartość może ulec zmianie.
Co z tymi darowiznami? Czy istnieje czas, po którym nie można doliczyć darowizny? Odpowiedz brzmi i tak i nie.
Jeżeli darowizna została dokonana 10 lat wstecz od daty otwarcia spadku (śmierci), to nie podlega ona uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości zachowku, a także obdarowany nie ponosi odpowiedzialności za roszczenie o uzupełnienie zachowku.
Jednakże termin ten odnosi się jedynie do osób, które nie są spadkobiercami ustawowymi. W innym przypadku nie ma on zastosowania, a darowizna liczona nawet 15 lat do tyłu może zostać uwzględniona do zachowku. W konsekwencji czego można żądać tzw. uzupełnienia zachowku.
Uzupełnienie zachowku w wielkim skrócie polega na doliczeniu darowizny do schedy spadkowej, a osoba obdarowana zobowiązana jest do zapłaty z tego tytułu określonej sumy pieniężnej osobie, której należałaby się część darowizny.
Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że nie wszystkie darowizny podlegają zaliczeniu. Wyłączenie w tym zakresie odnosi się do drobnych darowizn przyjętych w danych zwyczajowo stosunkach. Mam tutaj na myśli, np. prezenty jakie otrzymujemy na urodziny.
Kolejno, co tyczy się darowizny, nie ma znaczenia czy uległa ona zniszczeniu lub zużyciu. Jeżeli jesteśmy w stanie wykazać, że taka miała miejsce również należy ją doliczyć.
Teraz przejdźmy do przykładu:
Nasz bohater pan Iks dostał w testamencie po zmarłym ojcu nieruchomość, pan Igrek (również syn) został pominięty w dziedziczeniu. Czy Pan Igrek może żądać zachowku? Tak, bo jest synem spadkodawcy. Więc przechodzimy dalej nieruchomość jest warta 100.000 zł, długi spadkowe to 20.000 zł, brak darowizn. Wobec czego czysta wartość spadku wynosi 80.000 zł (100.000 zł – 20.000 zł = 80.000 zł). Z uwagi na to, że oprócz pana Igreka i pana Iksa nie ma innych spadkobierców ich udział wynosi ½. Dlatego też gdyby pan Igrek nie został pominięty w dziedziczeniu, otrzymałby 40.000 zł. W tym przypadku udział w zachowku będzie wynosił ½ od kwoty, którą powinien odziedziczyć, czyli pan Igrek może żądać od swojego brata 20.000 zł (40.000/2 = 20.000 zł).
Teraz zmieniamy, pan Iks dostał od ojca za jego życia w 2000 r. darowiznę w postaci domu. W 2020 r., ojciec umiera. Czy pan Igrek może domagać się zachowku od pana Iks? Otóż tak. Pomimo że spadek wynosi 0 (brak aktywów i pasywów), to żądaniem od pana Iksa względem pana Igreka będzie uzupełnienie zachowku w postaci darowizny, pomimo że była ona poczyniona 10 lat wstecz od daty śmierci, czyli od daty otwarcia spadku.
Przedstawione powyżej przykłady są bardzo uproszczone. Faktem jest, że rzadko występują w praktyce, mają one jedynie za zadanie zobrazowania, w jaki sposób dokonuje się obliczeń.
Na zakończenie dodam, że należy pamiętać o terminie do wniesienia sprawy o zachowek. Bowiem ustawodawca przewidział, że zachowku można domagać się w ciągu 5 lat od daty otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy), a gdy był sporządzony testament od dnia jego ogłoszenia. Istotne jest, że nie ma możliwości przywrócenia tego terminu.
Copyright by Law & Order Kancelaria Adwokacka adwokat Arkadiusz Chyl, wykonanie kreacyjna.pl
Adwokat Bogatynia
Kancelaria Arkadiusz Chyl
ul. I. Daszyńskiego 4F
59-920 Bogatynia
I piętro wejście z tyłu budynku